Vùng đất Tiên Sơn xưa kia nay thuộc xã Hà Lĩnh, huyện Hà Trung, tỉnh Thanh Hóa được tạo hóa ban tặng cho bức tranh thiên nhiên sơn thủy hữu tình, là nơi giao thoa giữa đồng bằng và miền núi, có rùng Sến Tam Quy được ví như bảo tàng sống về chủng loại sến. Đặc biệt Hà Lĩnh hiện nay đang lưu giữ bảo tồn qua nhiều thế hệ được nguồn giống quý hiếm là nếp hạt cau Tiên Sơn. Sản vật thơm ngon nổi tiếng xứ Thanh.

Không ai biết rõ giống lúa nếp hạt cau Tiên Sơn xuất hiện trên mảnh đất Hà Lĩnh từ bao giờ. Chỉ biết rằng từ lâu loại gạo này trở thành đặc sản được người dân nơi đây ví như hạt ngọc của trời. Nếp hạt cau Tiên Sơn có đặc điểm nổi bật là cây lúa dạng hình dẹt, chiều cao cây từ 1,5 đến 1,8m. Hạt gạo tròn, trắng đục, hạt lúa khi chín màu nâu như màu hạt cau. Giống lúa nếp này có nhiều ưu điểm vượt trội so với các giống lúa nếp thông thường. Như chống chịu hạn, phèn chua, và sâu bệnh tốt, thích ứng được được với điều kiện canh tác ở xã Hà Lĩnh. Thời gian sinh trưởng và phát triển của nếp hạt cau khá dài, khoảng 170 ngày, trong khi các giống lúa thường có thời gian sinh trưởng và phát triển khoảng 130. Năng suất bình quân từ 36 - 40 tạ/ha. Tổng sản lượng 450 - 500 tấn. Giá bán hiện nay của nếp hạt cau dao động khoảng một 1,8 - 2 triệu đồng/tạ. Từ 55 đến 70 triệu đồng một héc ta. Cao hơn lúa nếp khác khoảng bảy trăm ngàn đến tám trăm ngàn đồng một tạ. Giá trị thu nhập gấp ba lần lúa thường.

Ông Hoàng Huy Hợi, thôn Tiên Hòa 1, xã Hà Lĩnh, huyện Hà Trung chia sẻ: “Giống lúa này chỉ sản xuất được một vụ một năm, và được gieo trồng chính tại hai làng, Tiên Sơn và Tiên Hòa của xã Hà Lĩnh, một địa phương có tiểu vùng khí hậu đặc trưng, được hưởng trọn độ màu mỡ của đất đỏ từ trung du đổ xuống, được tưới bằng nguồn nước tự nhiên, từ hồ đập cầu. Bắt nguồn từ khu bảo tồn thiên nhiên, rừng sến Tam Quy, là rừng đặc dụng quốc gia độc đáo nhất khu vực Đông Nam Á. Có lẽ vì vậy nên sản phẩm gạo nếp hạt cau Tiên Sơn mang hương thơm đặc trưng, dẻo và rất khó có sản phẩm gạo nếp nào trên thị trường sánh kịp”.

Các món ăn chế biến từ hạt gạo nếp hạt cau Tiên Sơn có độ dẻo thơm, ngọt thanh, rất hấp dẫn, là sản vật không thể thiếu ở những mâm cơm , lễ vật mà biết bao thế hệ cháu con Hà Lĩnh thành kính dâng lên tổ tiên, các vị thánh thần linh thiêng trong các dịp lễ trọng. Vì vậy, những ai may mắn được thưởng thức nét hạt cau tiên sơn dù chỉ một lần hay những người con Hà Lĩnh dù có đi xa vạn dặm thì hương vị độc đáo của nếp hạt cau quê nhà vẫn phảng phất đưa hương. Theo nhân dân địa phương, Lúa nếp hạt cau là giống lúa quý, đã được bảo tồn, lưu giữ qua nhiều thế hệ.

Tuy được coi là đặc sản của địa phương, nhưng trước đây người dân chỉ trồng theo phương pháp truyền thống để phục vụ cho nhu cầu của gia đình vào các ngày lễ tết, sản xuất phân tán nhỏ lẻ. Từ đó dẫn đến vỏ trấu đổi màu, nguy cơ thoái hóa, mai một giống. Vì vậy, để bảo tồn và duy trì đặc sản quê hương, năm 2020, xã Hà Lĩnh đã ký kết hợp đồng với công ty TNHH Thương Mại Lựu Sướng, là đơn vị có nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực cung ứng vật tư nông nghiệp, thu mua và chế biến nông sản. Đến nay diện tích sản xuất lúa nếp hạt cau của xã Hà Lĩnh đã được nâng lên trên 200 hecta.

Nhờ việc dồn điền đổi thửa, quy hoạch cánh đồng mẫu lớn của chính quyền địa phương và được giám sát kỹ thuật chặt chẽ ở hầu hết các khâu, từ gieo trồng, chăm sóc hữu cơ theo tiêu chuẩn VietGAP, nên lúa sạch sâu bệnh, đảm bảo chất lượng vệ sinh an toàn thực phẩm. Sản phẩm lúa nếp hạt cau Tiên Sơn Hà Lĩnh sau khi thu hoạch được công ty thu mua và sấy khô để giữ nguyên chất lượng hương vị tinh túy nhất, giữ trọn hương vị tự nhiên của hạt gạo, đảm bảo thơm ngon và an toàn cho người sử dụng.

Cùng với việc mở rộng diện tích, ứng dụng tiến bộ kĩ thuật mới vào sản xuất, xã Hà Lĩnh phối hợp cùng với công ty và các cơ quan chức năng tiến hành xây dựng thương hiệu, tiến tới bảo hộ độc quyền nhãn hiệu sản phẩm gạo nếp hạt cau Tiên Sơn Hà Lĩnh. Năm 2020, nếp hạt cau Tiên Sơn, Hà Lĩnh được công nhận là sản phẩm đạt OCOP chất lượng 4 Sao. Vì vậy, giá trị kinh tế tăng lên đáng kể so với trước đây. Chính từ việc tổ chức sản xuất khoa học ở tất cả tất cả các khâu, nên gạo nếp hạt cau Tiên Sơn, Hà Lĩnh được đông đảo người tiêu dùng đón nhận, và đánh giá cao về chất lượng, và là sản phẩm đặc trưng, mang lại thương hiệu cho Hà Lĩnh.

Với sự quan tâm chỉ đạo quyết liệt của cấp ủy chính quyền địa phương, sự vào cuộc tích cực của nông dân xã Hà Lĩnh cùng sự đồng hành của doanh nghiệp, Nếp hạt cao Tiên Sơn Hà Lĩnh đã và đang là sản phẩm độc đáo của Hà Trung nói riêng và xứ Thanh nói chung, được người tiêu dùng đón nhận và trở thành sản phẩm món ăn truyền thống không thể thiếu trong những ngày lễ Tết của mỗi gia đình.

Đường link video

T/h: Đài PTTH Thanh Hóa